14 Crisis

Graaf Floris I (1049-1061) werd opgevolgd door zijn nog zeer jonge zoon Dirk V; zijn weduwe Geertruida van Saksen trad op als regentes. 
Twee jaar later hertrouwde Geertruida met Robrecht, de tweede zoon van graaf Boudewijn V van Vlaanderen en dus uitgesloten als opvolger in dat graafschap. Het was – uiteraard – een politiek huwelijk: Geertruida wist zich voorlopig gesteund door een capabele beschermer, Robrecht verwierf zich alsnog een graafschap, al was het dan slechts als mederegent; zijn bijnaam ‘de Fries’ dankt hij aan deze Hollandse jaren (1063-1070).

In 1064 – mogelijk als reactie op het huwelijk van Geertruida en Robrecht – deed koning Hendrik IV een opmerkelijke stap. Hij weigerde impliciet om Dirk V te erkennen als leenman en wees een aanzienlijk deel van het graafschap Holland toe aan bisschop Willem van Utrecht. Noch de koning, noch de bisschop was echter in staat om dit besluit kracht bij te zetten en voorlopig veranderde er dus niets.

In 1070 kwam in Lotharingen opnieuw een hertog Godfried aan de macht, deze keer voorzien van de bijnaam ‘met de Bult’.* Deze derde Godfried was een bekwaam veldheer en samen met bisschop Willem van Utrecht wist hij Robrecht en Geertruida te verdrijven uit hun Vlaardingse burcht. Beiden weken noodgedwongen uit naar Vlaanderen en Godfried met de Bult maakte zich meester van heel Holland.

In Vlaanderen viel Robrecht met zijn neus in de boter. Eerder dat jaar was zijn broer Boudewijn VI overleden en diens zoon en opvolger Arnulf III was weinig populair. Robrecht greep zijn kans: hij bracht een leger bijeen en versloeg in 1071 de troepen van Arnulf bij het Vlaamse Kassel. Arnulf sneuvelde en kort daarna erkende de Franse koning Philips I Robrecht formeel als opvolger van zijn broer.

In 1075 voelde de inmiddels volwassen Dirk V zich sterk genoeg om een poging te wagen om zijn graafschap te heroveren. De onderneming begon met een beroemde sluipmoord, waarover in de Annalen van Egmond als volgt wordt bericht:

Hertog Godfried met de Bult, die de afzondering van de latrines opzocht om zijn buik te ledigen, is ernstig en schandelijk verwond door een zekere Gijsbert, de eigen dienaar van Dirk, de zoon van graaf Floris; hij werd op zijn eigen bevel op een schip gelegd en naar Utrecht gebracht, waar hij weinig later op 26 februari [1076] overleed.

Twee maanden later overleed ook bisschop Willem.

Koning Hendrik IV had aldus in zeer korte tijd twee trouwe bondgenoten verloren, graaf Dirk V was in diezelfde twee maanden verlost van zijn belangrijkste tegenstanders. 

In juni 1076 voeren Robrecht en Dirk met een grote vloot vanuit Gent naar IJsselmonde, waar bisschop Willem een kasteel had laten bouwen. Zij versloegen het bisschoppelijke leger en namen de nieuwe bisschop Koenraad (1076-1099) gevangen. Koenraad werd vrijgelaten, maar hij moest de bisschoppelijke aanspraken op Holland opgeven. Dirk herstelde in korte tijd het grafelijk gezag in heel Holland en regeerde daarna nog 15 jaar in vrede.

__________
* Godfried met de Bult was een zoon van Godfried met de Baard. 

[5 maart 2022]

Inhoud.