Eind oktober 1200 reisde graaf Dirk VII van Holland met een groot gevolg naar Leuven om daar een overeenkomst met hertog Hendrik I van Brabant* te sluiten. In de oorkonde die daar op 3 november werd bezegeld, lezen we onder meer:
Wij maken bekend aan iedereen die dit document zal lezen, dat er sinds lange tijd onenigheid is geweest over het land tussen Maas en Schelde tussen Hendrik hertog van Lotharingen en zijn voorgangers, en Dirk graaf van Holland en zijn voorgangers, en dat thans, op advies van beider vazallen, is besloten dit geschil als volgt te beslechten. De graaf heeft ten gunste van de hertog afstand gedaan van de stad Dordrecht, de Dordtse waard, de Herradeswaard, Dussen en al het land tussen Striene en Waalwijk tot aan het land van de hertog. (…) Voor alle duidelijkheid zij hierbij vermeld, dat Dordrecht, de Dordtse waard, de Herradeswaard en Dussen aan de hertog en zijn opvolgers in ruil zijn gegeven voor het land aan de overzijde tot aan Zeeland, dat de hertog en zijn voorgangers altijd betwist hebben aan de graaf en zijn voorgangers.
Over de talrijke conflicten tussen de graven van Holland en de hertogen van Lotharingen zijn we goed ingelicht en twee daarvan – in 1018 en 1070 – zijn hier ook ter sprake gekomen. Van eerdere conflicten tussen Dirk VII en Hendrik I weten we daarentegen niets. Het is dan ook heel wel mogelijk dat deze overeenkomst het resultaat was van een poging om een oude kwestie op diplomatieke wijze op te lossen. Daarbij erkende de graaf de opperheerschappij van de hertog over een aanzienlijk deel van zijn gebied, en erkende de hertog dat de graaf daar de feitelijke macht in handen had.
Geen gezichtsverlies, probleem opgelost.
Helemaal pais en vree bleef het toch niet tussen beide heren. In 1202 leidde Dirk een strooptocht door Brabant en verwoestte daarbij het kort tevoren gestichte stadje ’s-Hertogenbosch. Hertog Hendrik reageerde alert en wist kort daarna de graaf niet alleen te verslaan, maar ook gevangen te nemen. Later dat jaar werd Dirk vrijgelaten, maar pas na betaling van een aanzienlijk losgeld.
Een jaar later stierf Dirk VII aan ‘een ernstige ziekte’ en stortte daarmee zijn graafschap in een jarenlange burgeroorlog.
Voor ons is dat laatste echter minder relevant. Waar het ons om gaat is, dat de oorkonde van 3 november 1200 de eerste vermelding bevat van de Herradeswaard (ook al weten we dankzij de oorkonde uit 1105 dat die waard inmiddels al ruim een eeuw oud was) en van Dussen als geografisch gebied. Uit het feit dat dit gebied expliciet in deze overeenkomst werd genoemd, mogen we afleiden dat de graaf daar belangen had en dat daar dus substantiële ontginningen zullen hebben plaatsgevonden.
__________
* Deze Hendrik noemde zich hertog van Lotharingen, maar dat had inmiddels zijn staatkundige betekenis verloren. In de praktijk was hij de eerste hertog van Brabant.
[9 april 2022]
Zes eeuwen Dussen 