2 Verdeling en verdeeldheid

In 806 verdeelde Karel de Grote, inmiddels 58 jaar oud, zijn rijk in drie delen ten gunste van zijn zonen Karel de Jongere, Pepijn en Lodewijk.
Vijf jaar later viel er niets meer te verdelen – Karel de Jongere en Pepijn waren dood – en in 813 benoemde Karel zijn enig overgebleven zoon tot medebestuurder van het rijk. Een jaar later stierf de oude keizer en stond Lodewijk er alleen voor. Hij was 35 jaar oud en had drie zonen: Lotharius (19), Pepijn (17) en Lodewijk II (8).

Lodewijk, bijgenaamd de Vrome, begon al in 817 met het regelen van zijn opvolging. Lotharius werd medekeizer en toekomstig ‘opperkoning’, de andere twee zoons werden onderkoning van respectievelijk Beieren en Aquitanië.

In 818 deed zich een complicatie voor. In dat jaar overleed Lodewijks vrouw Irmingard en hertrouwde hij met Judith van Beieren. Met haar kreeg hij een vierde zoon, Karel, die qua opvolging aanvankelijk buiten de boot dreigde te vallen (vandaar zijn bijnaam de Kale), maar op aandringen van zijn moeder een hertogdom kreeg toegewezen. Dat laatste ging echter ten koste van het gebied van Lotharius. 

Dit was het begin van een lange en onnavolgbare reeks van conflicten, coalities, verdragen, allianties, overvallen, verbanningen en verzoeningen, met als staatkundig dieptepunt de tijdelijke afzetting van keizer Lodewijk in de jaren 833-835. In 840, toen Lodewijk overleed, was de opvolgingkwestie nog altijd niet geregeld. Wél was de situatie iets vereenvoudigd door de dood van Pepijn in 838.

Uiteindelijk sloten de drie broers in 843 het beroemde verdelingsverdrag van Verdun: 

• Karel de Kale kreeg het meest westelijke deel van het rijk (West-Francië).
• Lodewijk de Duitser kreeg het meest oostelijke deel (Oost-Francië).
• Lotharius kreeg het middendeel (waaronder Nederland*) én de keizerstitel. 

Lotharius stierf al in 855, waarna ook zijn rijk werd verdeeld, en toen zijn zoon Lotharius II in 869 kinderloos overleed, ontbrandde opnieuw een strijd om de opvolging. Een jaar later kwam echter het verdrag van Meerssen tot stand, waarbij het rijk van Lotharius II werd verdeeld tussen Karel de Kale en Lodewijk de Duitser. Nederland maakte voorlopig deel uit van Oost-Francië.

Lodewijk de Duitser stierf op zijn beurt in 876 en nu viel Oost-Francië uiteen in drie delen. Uiteindelijk werd orde op zaken gesteld door een kleinzoon van Lodewijk de Duitser, Arnulf van Karinthië.
Dat was in 887.

__________
* Daarmee bedoel ik het huidige Nederland; Nederland als zelfstandige eenheid bestond destijds nog niet.

[9 november 2021 / 16 februari 2022]

Inhoud.